Zijn de Nederlands klimaatdoelen in overeenstemming met het Verdrag van Parijs?

Op deze vraag is geen eenduidig antwoord ‘nee’ of ‘ja’ te geven. Om dit te begrijpen moeten we eerst een uitstapje maken naar het klimaatbeleid van de EU: In het Parijs akkoord is afgesproken dat we met zijn allen netto nul broeikasgassen moeten uitstoten in de tweede helft van deze eeuw. Een preciezere tijdsaanduiding is niet genoemd, dus of de Nederlandse doelen overeenstemmen met ‘Parijs’, hangt er vanaf hoe je er tegenaan kijkt. In het meest recente Emissions Gap rapport van UN Environment [1] is berekend dat wereldwijd tot 2050 een emissiereductie nodig is van ongeveer 90% ten opzichte van 1990 om de opwarming in 2100 tot 1.5 – 1.8 °C te beperken. Omdat de rijke landen geacht worden sneller te reduceren dan ontwikkelingslanden moeten die dus verder gaan dan die 90% in 2050 (zie het antwoord op de vraag “Is er in Parijs afgesproken dat rijke landen eerder klimaatneutraal moeten zijn?”).

In cijfers

De EU had ter voorbereiding van ‘Parijs’ in 2014 een doel van 80-95% reductie in 2050 ten opzichte van 1990 geformuleerd, met een tussendoel van ten minste 40% reductie in 2030. Nederland richt zich in de Klimaatwet [2] van juli 2019 op 95% minder uitstoot in 2050 dan in 1990, met een tussendoel van 49% in 2030, mogelijk op te hogen tot 55%. Dus ten tijde van het aannemen van de Klimaatwet liep Nederland met de ambitie van 95% reductie in 2050 nog redelijk voorop. Maar de EU ministers hebben in 2019 besloten de ambitie voor 2050 verhogen tot 100% minder uitstoot, dus netto nul emissies oftewel ‘klimaatneutraal’, als onderdeel van de European Green Deal [3]. De Europese Raad is, met uitzondering van Polen, hiermee akkoord gegaan.

In december 2020 heeft de Raad, ter verhoging van de bijdrage aan ‘Parijs’, nog een belangrijke extra stap genomen en het tussendoel van ten minste 55% reductie in 2030 ten opzichte van 1990 in een nieuwe EU klimaatwet opgenomen. Daarmee loopt de EU dus wereldwijd voorop wat betreft het halen van de temperatuurdoelen van ‘Parijs’. Echter, als je die 1.5 graden opwarming als uiterste grens neemt en geen ‘overshoot’ accepteert met een negatieve emissies-inhaalslag daarna, kan je kan stellen dat die 55% nog steeds onvoldoende is. Daarvoor zou de EU tussen de 58 en 75% in 2030 moeten reduceren ten opzichte van 1990. Het Europese parlement heeft daarom ook een reductie van 60% voorgesteld [4].

Als je het zo bekijkt loopt Nederland nu met een tussendoel van 49% reductie in 2030 en 95% in 2050 achter op de EU ambities en voldoet dus (nog) niet aan de doelstellingen van het Parijs akkoord. Hoe de Europese 55% voor het Nederlandse klimaatakkoord [5] gaat uitpakken is nog onderdeel van verdere besluitvorming. Een bron met beoordelingen of landen op koers zijn met het Parijs akkoord is te vinden in de Climate Action Tracker (CAT) [6]. Met de meest recente EU besluiten krijgt de EU een beter rapportcijfer [7]. Aangezien de EU als één blok wordt gezien in the CAT staat Nederland niet apart genoemd.

Figuur 1: Overzicht van landen die hun klimaatdoelen (Nationally Determined Contribution) hebben bijgewerkt ruim vijf jaar na het sluiten van het Akkoord van Parijs. Gemaakt op 23 maart 2021 en aangepast van het origineel op climateactiontracker.org. Copyright: Climate Analytics & NewClimate Institute

Weet ook dat ‘Parijs’ geen ‘verdrag’ is maar een ‘akkoord’, gesloten in 2015 onder het overkoepelende Klimaatverdrag (United Nations Framework Convention, UNFCCC) van 1992. Daaronder valt ook het ‘Kyoto protocol’, waarvan de uitvoering in werking trad in 2005 en liep tot 2020. Het Parijs akkoord is hier dus de opvolger van en loopt vanaf 2020. Over de uitvoering van sommige onderdelen van het Parijs akkoord, zoals de onderlinge emissiehandel, moeten nog afspraken worden gemaakt op de Glasgow klimaattop in november 2021.

Lucht- en Scheepvaart

Wat lucht- en scheepvaart betreft: die vallen niet onder het UNFCCC en dus ook niet onder het Parijs Akkoord. Voor deze grensoverschrijdende sectoren hebben suborganen van de VN, de International Civil Aviation Organization [8] voor de luchtvaart en de International Maritime Organisation [9] voor de scheepvaart, aparte verdragen gesloten. Hierin worden ook afspraken over emissiereducties gemaakt, al gaan die niet erg ver. De Europese Commissie wil daar voor de EU verandering in brengen [10]. In het Nederlandse Klimaatakkoord zijn (nog) geen concrete afspraken vastgelegd over deze sectoren.

Een verder nuance

Het antwoord op de vraag of Nederland wel of niet genoeg doet voor het klimaat is ook ingewikkelder dan alleen rekening te houden met wat Nederland op eigen grondgebied aan broeikasgassen uitstoot. De EU heeft een eigen klimaat-doelstelling en Nederland is als lidstaat verplicht hieraan een wettelijk vastgelegde bijdrage te leveren. Die verplichting is opgesplitst in een ‘Effort Sharing Directive’ [11] en het Emissions Trading System (ETS) [12] en richt zich op 2030.

De ‘Effort Sharing Directive’ geldt per lidstaat voor de zogeheten non-ETS sectoren sectoren gebouwde omgeving, MKB, transport en landbouw terwijl de ETS een aparte, EU-brede koepelovereenkomst is voor de broeikasgasuitstoot van zware industrie en energiecentrales. Bedrijven in EU lidstaten kunnen door het ETS onderling handelen in emissierechten onder een EU-breed emissieplafond dat periodiek lager wordt zodat de CO2 prijzen omhoog gaan en duurzame bronnen rendabeler worden. De inspanningen van Nederland in de ETS sector kan je dus alleen op EU niveau beoordelen.

Een andere complicatie is de zogenaamde ‘footprint’ van alle goederen die we importeren en waarvoor broeikasgasemissies buiten onze landsgrenzen plaatsvinden. Zelf exporteren we natuurlijk ook goederen naar het buitenland waarvoor de emissies op onze rekening komen. In theorie zou je al deze complicaties in rekening moeten brengen, maar het is te complex gebleken om dat in de regelgeving voor de berekeningen van de broeikasuitstoot op te nemen. Dus die is onzichtbaar onder het Klimaatakkoord en in de EU afspraken. Als alle landen netjes hun volledige binnenlandse uitstoot rapporteren moet het totaal echter kloppen met de wereldwijde uitstoot.