Hoort het milieu ook bij het klimaat?

In het onderstaande zal ik ingaan op de overlap tussen klimaatverandering en milieuvervuiling.

Klimaat en milieu zijn onderwerpen die vaak in een adem genoemd worden. Als je alleen kijkt naar de definitie van klimaat (volgens Van Dale [1] is dat “de gemiddelde toestand van de atmosfeer”) dan zie je dat het milieu er niet bij hoort. Maar kijk je echter naar de definitie van milieu, “het geheel van de natuurlijke, maatschappelijke en culturele omgeving dat op een levend wezen zijn invloed doet gelden” of “het biologisch leefklimaat” [1], dan zie je dat het klimaat wel degelijk invloed heeft op het milieu.

Afbeelding door Caio via Pexels

Klimaatverandering heeft meerdere oorzaken [2], met name de uitstoot van broeikasgassen door de verbranding van fossiele brandstoffen. Die uitstoot zorgt voor opwarming, wat van invloed is op flora en fauna, “het biologisch leefklimaat” oftewel het milieu dus. Dieren en planten zien hun leefomgeving veranderen, door opwarming maar bijvoorbeeld ook door veranderende neerslagpatronen. Naast broeikasgassen kunnen er bij de verbranding van fossiele brandstoffen ook andere schadelijke stoffen vrijkomen, zoals roetdeeltjes, zwaveldioxide of koolstofmono-oxide. Ook niet bepaald fijn voor het milieu. Verder is het uitgraven van kolen of het oppompen van olie en gas ook schadelijk voor het milieu, met name in de omgeving rondom mijnen, putten en pijpleidingen.

Naast de uitstoot van broeikasgassen zijn veranderingen in landoppervlak ook een oorzaak van klimaatverandering. Door bevolkingsgroei alsmede een groeiende vraag naar voedsel en energie verandert veel van het natuurlijke landschap in akkers of bebouwd gebied. Zulke veranderingen zijn ook van invloed op het leefklimaat van flora en fauna; het zorgt er bijvoorbeeld voor dat het leefgebied van planten en dieren kleiner en meer gefragmenteerd wordt [3]. Verder is het gebruik van kunstmest en bijvoorbeeld insectenverdelgers in de landbouw natuurlijk vervuilend voor het milieu. De mest- en gifstoffen veroorzaken niet alleen milieuvervuiling op de akkers maar ook elders, doordat deze stoffen door water meegevoerd worden.

En ondanks dat het milieu niet in de definitie van het klimaat zit, zijn er milieuvervuilende stoffen die wel degelijk het klimaat kunnen beïnvloeden. Denk maar aan koelmiddelen zoals chloorfluorkoolstofverbindingen (ook wel CFK’s genoemd), die de ozonlaag aantasten [4]. Daardoor kan meer UV-straling het aardoppervlak bereiken en kunnen ook windpatronen, en daarmee het klimaat, veranderen.

De lijst van raakvlakken tussen klimaat en klimaatverandering aan de ene kant, en milieu en milieuvervuiling aan de andere kant is langer dan hier genoemd. Voor wie er meer over wil lezen, heeft Stichting HIER ook een aantal mooie voorbeelden van thema’s waar milieu en klimaat samenkomen [5].