Hoe houd ik de moed erin ondanks het klimaatnieuws?

gedragsverandering maatschappelijke gevolgen

De vooruitzichten met betrekking tot klimaatverandering zijn niet bepaald rooskleurig. Logischerwijs ervaren veel mensen hierdoor negatieve emoties, welke kunnen variëren van zorgen en angst tot woede. Sommige onderzoeken geven hoop: een meerderheid van de mensen geeft aan het klimaat en duurzaamheid erg belangrijk te vinden, en staat open voor urgente klimaatactie. Dit draagvlak lijkt echter niet optimaal te worden benut, mede doordat veel mensen dit dus structureel onderschatten. Ofwel, meer oog hebben voor het feit dat veel mensen om het klimaat geven, en hier ook stappen in (willen) zetten, kan ertoe leiden dat je er de moed in houdt. Bovendien, het kan jou en anderen ook stimuleren om duurzame motivaties in concrete acties om te zetten.

#klimaatactivisme #psychologie #gedrag

Smeltende ijskappen. Extreem weer. Verlies van biodiversiteit. Ga zo maar door… Zorgwekkende vooruitzichten die, logischerwijs, bij veel mensen gevoelens van bezorgdheid, angst en woede oproepen. Ook moet er nog ontzettend veel gebeuren om deze problemen in te perken, veel meer dan dat er nu wordt gedaan. Je zou er zomaar moedeloos van kunnen worden. De kans is dan ook groot dat de gedachten “wat kan ik überhaupt doen?”, “waar doe ik het allemaal voor?” en “waarom doen anderen zo weinig?” wel eens door je hoofd spoken. Deze gedachten voelen waarschijnlijk weinig constructief of motiverend, en zijn waarschijnlijk ook niet goed voor je algehele humeur en welbevinden. Dus: hoe houden we de moed erin?

Emoties kunnen aanzetten tot actie

Een goed begin is wellicht om te erkennen dat veel mensen deze emoties ervaren en te weten dat sommige van deze emoties mensen kunnen aanzetten tot actie. Zo voelen mensen die zich zorgen maken om de uitkomsten van klimaatverandering (“worry”) ook een grotere persoonlijke verantwoordelijkheid om wat tegen klimaatveranderingen te doen. Deze persoonlijke verantwoordelijkheid, of “personal norm”, blijkt een belangrijke aanzet tot concrete actie [1]. Andere emoties, zoals angst (“anxiety” of “fear”) en woede (“anger” of “outrage”), lijken echter minder constructief [1, 2] en kunnen je welbevinden ondermijnen [3, 4]. Toch kan er moed worden geput uit de bevinding dat veel mensen gevoelens van zorgen, angst of woede met betrekking tot het klimaat ervaren, en dus blijkbaar het probleem inzien en er persoonlijk door geraakt worden.

Afbeelding door Maria Orlova via Pexels

“ Ook onderzoek naar waarden laat zien dat veel mensen de natuur en omgeving persoonlijk erg belangrijk vinden. ”

Mensen geven meer om klimaatverandering dan je denkt

Dit brengt ons gelijk bij een tweede hoopvolle boodschap: mensen lijken meer om duurzaamheid en klimaatverandering te geven dan de meeste mensen denken [5]. De meerderheid van de mensen denkt dat anderen minder om klimaatverandering geven dan zijzelf [6] en dat anderen minder gemotiveerd zijn om klimaatactie te ondernemen [5, 7]. Echter blijkt dit een structurele misopvatting. Onderzoek laat namelijk zien dat een duidelijke meerderheid van de mensen het klimaatprobleem wel degelijk als een noodtoestand ziet [8]. Bovendien geeft het merendeel van deze gealarmeerde mensen aan dat “alles wat nodig is urgent gedaan moet worden” om het klimaatprobleem nu op te lossen. Ook onderzoek naar waarden laat zien dat veel mensen de natuur en omgeving persoonlijk erg belangrijk vinden (“biospheric values”), en vaak belangrijker vinden dan meer egocentrische onderwerpen dan bezittingen en macht (“egoistic values”) [5].

De onderschatting van deze wijdverspreide motivatie komt waarschijnlijk voort uit de manier waarop er over klimaatverandering en -actie wordt gepraat. De spotlight staat vaak op klimaatsceptici zoals Trump, en op de dingen die op het gebied van klimaat niet goed gaan (bijv. veel mensen die vliegen). Maar dan vergeten we al snel dat er ook veel goeds voor het klimaat wordt gedaan, en dat er dus veel mensen gemotiveerd zijn om wat voor het klimaat te doen. Dit kan een geruststellende gedachte zijn, zeker omdat we afhankelijk zijn van anderen om het globale klimaatprobleem op te lossen [9]. Daarnaast kan bewustzijn van het feit dat veel anderen om duurzaamheid en klimaatverandering geven mensen aanzetten tot (meer) klimaatactie [7], wat een zelfversterkend effect teweeg kan brengen [10].

Afbeelding door Markus Spiske via Pexels

Het heeft wel zin

Ook is het belangrijk om mensen op het hart te drukken dat het ondernemen van actie wel degelijk zin heeft. Wijs mensen op handelingen met impact, en laat zien dat deze gedragingen impact hebben (efficacy). Zulke “efficacy beliefs” (vertrouwen hebben in de doeltreffendheid van bepaalde gedragingen en/of maatregelen) zijn belangrijk om de eerder genoemde motivaties om te zetten in concrete en waardevolle acties[11]. Hierbij is het belangrijk dat mensen weten wat ze kunnen doen (self efficacy) en dat hun acties zin hebben (outcome of response efficacy) [12, 13]. Het nut van deze acties kan direct zijn (bijv. door direct CO₂ uitstoot te verlagen), maar kan ook indirecter zijn. Zo suggereert onderzoek dat acties van huidige minderheden (bijv. vegans, activisten) onder de juiste omstandigheden anderen kunnen overtuigen en aanzetten tot duurzamer gedrag, en dat zulk soort “minderheidsbewegingen” cruciaal kunnen zijn om bestaande misopvattingen, en niet-duurzame normen en gebruiken te veranderen [14].

Kortom

Natuurlijk is het goed om te weten dat het beter kan, wat er beter kan, en dat het beter moet. Maar er zou soms ook meer stilgestaan kunnen worden bij wat er al wel gedaan wordt, zowel door jezelf als door anderen. Dit kan je niet enkel goed laten voelen [15, 16], maar kan ook een “duurzame” identiteit versterken, welke weer kan bijdragen aan het promoten van meer klimaatactie [17].

Mocht je meer willen doen met je gevoelens rondom klimaatverandering, hieronder wat suggesties van de KlimaatHelpdesk:

“Eerste hulp bij klimaatverandering”: https://www.eerstehulpbijklimaatverandering.nl/
Zelfhulpboek Facing the climate emergency: https://facingtheclimateemergency.com/
De klimaatpsycholoog (met name voor hulpverleners): https://www.klimaatpsychologie.com/
Klimaatwandeling met Manu Buschots: https://www.ondersteen.nl/kracht-en-kompas-in-de-klimaattransitie/
Platforms om over emoties te praten die klimaatnoodtoestand bij je oproepen:
- Platform van The Climate Mobilization: https://climateawakening.org/
- XR Empathy Café: https://extinctionrebellion.nl/events/xr-empathy-cafe-free-online/

De KlimaatHelpdesk kan geen hulp bieden bij ernstige psychische klachten. Aarzel niet hulp te zoeken, bijvoorbeeld bij je huisarts of via:

De Luisterlijn: https://www.deluisterlijn.nl/
MIND: https://wijzijnmind.nl/
Psyned Psychologen Nederland: https://www.psyned.nl/
Trimbos instituut: https://www.trimbos.nl/trimbos-sites/depressie-angst-en-suicidepreventie
Geestelijke gezondheidszorg (GGZ) van de Rijksoverheid: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/geestelijke-gezondheidszorg/basis-ggz-en-gespecialiseerde-ggz

Hoe kwam dit antwoord tot stand?

Dit antwoord is geschreven door Thijs Bouman.

Reviewer: Loes Kreemers

Redacteur: Kevin Helfer

Gepubliceerd op: 9 april 2021

[1] Bouman, T., Verschoor, M., Albers, C.J., Böhm, G. Fisher, S.D., Poortinga, W., Whitmarsh, L., Steg, L. (2020). When worry about climate change leads to climate action: How values, worry and personal responsibility relate to various climate actions. Global Environmental Change, 62, https://doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2020.102061

[2] van der Linden, S. (2017). Determinants and Measurement of Climate Change Risk Perception, Worry, and Concern. Oxford Research Encyclopedia of Climate Science https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190228620.013.318.

[3] Wu, J., Snell, G., Samji, H. (2020). Climate anxiety in young people: a call to action. The Lancet Planetary Health, 4(10), https://doi.org/10.1016/S2542-5196(20)30223-0

[4] Clayton, S. (2020). Climate anxiety: Psychological responses to climate change. Journal of Anxiety Disorders, 74, https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2020.102263.

[5] Bouman, T., Steg, L. (2019). Motivating Society-wide Pro-environmental Change. One Earth, 1(1) https://doi.org/10.1016/j.oneear.2019.08.002.

[6] Bergquist, M. (2020). Most People Think They Are More Pro-Environmental than Others: A Demonstration of the Better-than-Average Effect in Perceived Pro-Environmental Behavioral Engagement. Basic and Applied Social Psychology, 42(1), https://doi.org/10.1080/01973533.2019.1689364.

[7] Bouman, T., Steg, L., Johnson Zawadzki, S. (2020). The value of what others value: When perceived biospheric group values influence individuals’ pro-environmental engagement. Journal of Environmental Psychology, 71, https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2020.101470.

[8] United Nations Development Programme (2020). The Peoples' Climate Vote. https://www.undp.org/content/undp/en/home/librarypage/climate-and-disaster-resilience-/The-Peoples-Climate-Vote-Results.html.

[9] Dietz, T., Ostrom, E., Stern, P.C. (2003). The Struggle to Govern the Commons. Science, 302(5652), https://doi.org/10.1126/science.1091015.

[10] Stern, P.C. (2000). New Environmental Theories: Toward a Coherent Theory of Environmentally Significant Behavior. Journal of Social Issues, 56 https://doi.org/10.1111/0022-4537.00175.

[11] van Valkengoed, A.M., Steg, L. (2019). Meta-analyses of factors motivating climate change adaptation behaviour. Nature Climate Change, 9 https://doi.org/10.1038/s41558-018-0371-y.

[12] Bostrom, A., Hayes, A.L. and Crosman, K.M. (2019). Efficacy, Action, and Support for Reducing Climate Change Risks. Risk Analysis, 39 https://doi.org/10.1111/risa.13210.

[13] Bolderdijk, J.W., Jans, L. (2021). Minority influence in climate change mitigation. Current Opinion in Psychology, 42, https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2021.02.005

[14] Johnson Zawadzki, S., Steg, L., Bouman, T. (2020). Meta-analytic evidence for a robust and positive association between individuals' pro-environmental behaviors and their subjective wellbeing. Environmental Research Letters, 15(12) https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1748-9326/abc4ae

[15] Venhoeven, L.A., Bolderdijk, J.W., Steg, L. (2020). Why going green feels good. Journal of Environmental Psychology, 71 https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2020.101492.

[16] van der Werff, E., Steg, L., Keizer, K. (2014). Follow the signal: When past pro-environmental actions signal who you are. Journal of Environmental Psychology, 40, https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2014.07.004.

©De tekst is beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding-NietCommercieel-GelijkDelen 4.0 Internationaal, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de gebruiksvoorwaarden voor meer informatie.